Przetoka odbytu

 

dr hab.n.med. Małgorzata Kołodziejczak

 

Definicja: Przetoka odbytu jest to choroba zapalna, polegająca na wytworzeniu się kanału między odbytem a skórą okolicy odbytu. Okolica zmienionego zapalnie gruczołu odbytowego w kanale odbytu jest najczęściej miejscem otworu wewnętrznego przetoki, a miejsce ujścia przetoki na skórze otworem zewnętrznym. Kanał przetoki, przechodzi przez mięśnie zwieracze na różnej wysokości i dlatego przetoka prawie zawsze osłabia zwieracze. Kanał przetoki przebiega najczęściej w miejscu, gdzie był ropień i z tego powodu często otwór zewnętrzny znajduje się w bliźnie po nacięciu ropnia.

 

Przyczyny

 

Przyczyną przetoki, podobnie jak ropnia odbytu jest infekcja bakteryjna gruczołów, które znajdują się w kanale odbytu. Ropień i przetoka to różne stadia tej samej choroby (ropień jest ostrą fazą, przetoka przewlekłą).

 

Rzadsze przyczyny przetoki to:

• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• ciało obce,
• powikłanie po operacji przeprowadzonej w okolicy odbytu,
• uraz okolicy odbytu,
• nowotwór (rzadko),
• naświetlania (radioterapia nowotworów okolicy krocza i miednicy),
• gruźlica (rzadko),
• promienica (rzadko).

 

Objawy

 

• wyciek ropny z niewielkiego otworu okolicy odbytu lub z kanału odbytu,
• uczucie przykrej wilgoci na skórze przy odbycie,
• świąd, pieczenie,
• nawracające ropnie w okolicy odbytu,
• ból nie jest objawem wiodącym w przetoce odbytu, chyba, że otwór zewnętrzny przetoki ulegnie zatkaniu, treść ropna nie wydostanie się na zewnątrz i powstanie ropień odbytu,
• gorsze trzymanie gazów i stolca.

 

Rozpoznanie

 

Pacjent, u którego podejrzewa się przetokę odbytu powinien być zbadany przez chirurga proktologa.

 

Na rozpoznanie przetoki składa się wywiad, przedmiotowe badanie proktologiczne oraz badania dodatkowe.

 

Wywiad (rozmowa z pacjentem)

 

Lekarz zadaje pacjentowi następujące pytania:

• od kiedy pacjent zauważył u siebie wyciek ropny w okolicy odbytu,
• czy pacjent miał już nacinane ropnie okolicy odbytu,
• czy przebył już operacje proktologiczne,
• czy nie ma objawów nietrzymania stolca lub gazów,
• o inne choroby (m.in. chorobę Leśniowskiego-Crohna).

 

Badanie proktologiczne

 

Lekarz ogląda okolicę odbytu: otwory zewnętrzne przetoki, blizny po przebytych operacjach.

 

Badając palcem przez odbyt lekarz szuka bolesnego miejsca, które z reguły odpowiada chorej krypcie, której zakażenie mogło być punktem wyjścia przetoki i ocenia napięcie zwieraczy odbytu. Pacjent powinien mieć wykonaną anoskopię (oglądanie odbytnicy w krótkim wzierniku) oraz rektoskopię (w celu wykluczenia innych chorób).

 

Badania dodatkowe

 

• przezodbytnicze badanie ultrasonograficzne, podczas którego na specjalnym ekranie można uwidocznić przetokę i jej położenie w stosunku do mięśni zwieraczy odbytu;
• fistulografia bardzo rzadko, z reguły w przypadkach przetok, które są wynikiem urazów wypadkowych, wykonuje się tzw. fistulografię. Badanie to polega na podaniu do otworu zewnętrznego (otworu na skórze przy odbycie) środka kontrastowego i wykonaniu zdjęć rentgenowskich. Na zdjęciach tych widać, w którym miejscu kontrast wpływa do odbytnicy;
• anorektomanometria badanie, które w sposób dokładny pozwala określić czynność aparatu zwieraczowego pacjenta. Badanie to jest szczególnie wskazane przed operacjami trudnych przetok, które są związane z dużym ryzykiem nietrzymania stolca.

 

Rozpoznanie przetoki nie wyklucza innych chorób odbytu i jelita grubego.

 

Lekarz wykluczy:

 

• nowotwór jelita grubego,
• chorobę Leśniowskiego-Crohna.

 

Leczenie

 

Przetoki odbytu leczy się operacyjnie.

 

Operacje przetok są trudne i powinne być przeprowadzone w ośrodkach specjalizujących się w operacjach proktologicznych. Operacje przetok odbytu wykonuje się najczęściej w znieczuleniu nadoponowym. Leczenie nie kończy się bezpośrednio po operacji. Część lub cała rana po wycięciu przetoki pozostaje nie zszyta przez chirurga. Taka rana goi się długo. Po około tygodniowym pobycie w szpitalu, leczenie kontynuowane jest w domu. Badania kontrolne przeprowadza lekarz, który operował pacjenta. Taka opieka trwa minimum 6 do 8 tygodni po zabiegu operacyjnym. W ostatnich latach stosowane są zabiegi zatykania przetok odbytu przy pomocy klejów (m.in. na podłożu naturalnej fibryny pacjenta) oraz tzw zatyczek z materiału biologicznego. Zabiegi te nie są szeroko stosowane w Polsce ze względu na wysoką cenę materiału i ograniczone wskazania do wybranych przypadków.

 

Ryzyko i powikłania związane z:

 

• chorobą
  • nawracające ropnie okolicy odbytu;
  • przewlekła infekcja skóry przy odbycie;
  • gorsze trzymanie gazów i stolca;

• leczeniem operacyjnym
  • nawrót przetoki;
  • nietrzymanie gazów i stolca;
    Liczba tego typu powikłań jest zdecydowanie mniejsza w oddziałach specjalizujących się w operacjach proktologicznych;
  • krwawienie po zabiegu (rzadko);
  • zakażenie (rzadko).

 

Czy wiesz, że…

 

Opisy przetoki odbytu zachowały się z czasów starożytnych. Operację przetoki odbytu opisał Hipokrates. Szczególny rozwój proktologii nastąpił w XVII wieku we Francji, kiedy to francuski król Ludwik XIV zachorował na przetokę odbytu. Nadworny chirurg Charles Francois Felix uczył się anatomii kanału odbytu przez rok, przeprowadzając zabiegi na żebrakach paryskich, po czym wykonał operację przetoki u króla Ludwika XIV z dobrym skutkiem. Za swój zabieg Felix otrzymał tytuł szlachecki, posiadłość ziemską i pieniądze. Po udanej operacji nastąpił gwałtowny rozwój chirurgii proktologicznej we Francji w XVII wieku. Przetoka odbytu została uznana na francuskim dworze za chorobę „błękitnej krwi” i wielu zdrowych dworzan z otoczenia króla poddawało się operacji na nieistniejącą przetokę, w celu przypodobania się królowi.

 

Również słynny Szpital Świętego Marka w Londynie, założony w 1835 roku przez Salmona, pierwotnie był przeznaczony do leczenia pacjentów z przetokami odbytu, a dopiero potem stał się wieloprofilowym szpitalem proktologicznym.

 

Najczęściej zadawane pytania przez pacjentów

 

Czy przetoka odbytu boli?

 

Przetoka nie boli. Podstawową skargą pacjenta jest wypływ treści ropnej z otworu w okolicy odbytu i świąd drażnionej ropą skóry. Jeżeli dojdzie do zatkania kanału przetoki, powstaje ropień i wtedy dopiero pojawia się ból.

 

Co jest przyczyną przetoki odbytu i czy można zapobiec jej powstaniu?

 

Większość lekarzy uważa, że ropień i przetoka odbytu to faza ostra i przewlekła tej samej choroby. Główną przyczyną powstania przetok jest zapalenie gruczołów odbytowych. Do innych, rzadszych przyczyn przetok należą niektóre choroby zapalne jelita grubego (choroba Leśniowskiego-Crohna), przetoki spowodowane powikłaniem okołoporodowym (przetoki odbytowo-pochwowe i odbytniczo-pochwowe). Przetoki mogą powstać wskutek przebytych naświetlań u pacjentek z nowotworem narządu rodnego. Inną przyczyną przetok odbytu są ciała obce, które mogą być wynikiem przypadkowego połknięcia np. ostrej małej kości drobiowej czy ości rybiej. Osobnym problemem są przetoki powstałe w wyniku urazów w trakcie stosunków homoseksualnych w samogwałtu. Przetoki mogą też powstać w przebiegu nowotworów tej okolicy.

 

Profilaktyka przetok polega na szybkim leczeniu wszelkich infekcji okolicy odbytu. Nie ma jednak pewnych metod, które mogą uchronić pacjenta przed powstaniem przetoki odbytu.

 

Gdzie i przez kogo powinien być leczony pacjent z przetoką odbytu?

 

Pacjent z tą chorobą powinien być skierowany do ośrodka specjalistycznego, gdyż operacje przetok obarczone są dużą ilością powikłań, głównie w postaci nawrotów przetok i objawów niewydolności zwieraczy odbytu.

 

Na czym polega leczenie przetok odbytu?

 

Leczeniem, w większości z wyboru, jest operacja.

 

Samowyleczenie przetoki należy do rzadkości, a leczenie zachowawcze jest nieskuteczne.

 

Czy operacja przetoki jest operacją poważną? Ile trwa? W jakim znieczuleniu pacjent jest operowany?

 

Operacja przetoki jest operacją specjalistyczną i często trudno jest przewidzieć dokładny czas zabiegu. Może trwać od kilkunastu minut do nawet kilku godzin i dlatego wymagane jest znieczulenie pacjenta, najlepiej zewnątrzoponowe.

 

Ile trwa rekonwalescencja po operacji przetoki?

 

Gojenie po zabiegu jest kilkutygodniowe i wymaga częstych kontroli rany operacyjnej i ścisłego kontaktu lekarza z pacjentem. Część pacjentów operowanych jest w dwóch etapach. Są to pacjenci, u których przebieg przetoki w stosunku do mięśni zwieraczy nie pozwala na operację jednoczasową, gdyż groziłoby to nietrzymaniem stolca. Wtedy stosowana jest dwuetapowa operacja przetoki. Leczenie pacjenta po operacji trwa parę tygodni.

 

Kto najczęściej choruje na przetokę odbytu?

 

Na przetokę częściej chorują mężczyźni niż kobiety (2:1). Przetoka w dużej części dotyczy ludzi w średnim wieku, czynnych zawodowo, których choroba wyłącza z aktywnego życia. Dzieci chorują na przetoki odbytu rzadko, najczęściej są to wtedy przetoki wrodzone.

 

Czy występują nawroty przetok? Po jakim czasie od operacji można powiedzieć o wyleczeniu pacjenta?

 

Najwięcej nawrotów zdarza się w pierwszym roku po przeprowadzonym zabiegu. Jednak nawet po roku nie ma całkowitej pewności, że przetoka nie nawróci. Czasem nawrotowa przetoka może się pojawić nawet po kilkunastu latach. Na szczęście należy to do rzadkości.

 

Czy jeżeli pacjent po kilku latach od operacji zgłasza się z objawami przetoki odbytu, to zawsze jest to przetoka nawrotowa po poprzedniej operacji?

 

Nie zawsze, zdarza się bowiem, że powstanie zupełnie nowy kanał przetoki, którego przyczyną jest infekcja innego gruczołu odbytowego.

 

Źródło artykułu: Kołodziejczak M Przetoka odbytu rozdział z

Paweł Grochowicz, Małgorzata Kołodziejczak, Andrzej Ziembikiewicz: "Choroby odbytu, odbytnicy i jelita grubego. Poradnik dla lekarzy i pacjentów". Wyd. II. Borgis, Warszawa 2010.str:115-125

 

żródło: www.pkk.prg.pl

 

​

„Rak Jelita Polska”, strona www oraz podmiot prowadzący program nie są odpowiedzialne za jakiekolwiek medyczne usługi, zabiegi, diagnozy lub leczenie.

To lekarz lub lekarze prowadzący pacjenta są wyłącznie odpowiedzialni za przeprowadzenie i stosowanie usług oraz zabiegów medycznych.

Wyłączną wolą lekarza lub pacjenta jest skorzystać lub nie z informacji oferowanych w ramach „Rak Jelita Polska”.

 

Informacje zawarte na stronie „Rak Jelita Polska” mają stanowić podstawę do budowania świadomości choroby. Wszystkie materiały są wyłącznie informacyjne

i nie mają intencji ani zamiaru zastępowania usług medycznych specjalistów oraz nie mogą być jako takie traktowane.

 

 

ABK Grupa 2018. Wszelkie prawa zastrzeżone.

www.abkgrupa.pl